สารตกค้างอันตรายจากโรงงานฟอกย้อม

เมื่อเดือนมีนาคม 2555 ที่ผ่านมา กรีนพีซ เอเซียตะวันออกเฉียงใต้ได้ส่งมอบรายงาน การตรวจพบสารเคมีอันตรายให้แก่อธิบดีโรงงานอุตสาหกรรม เพื่อพิจารณาในการควบคุมและยุติการใช้สารพิษในภาคอุตสาหกรรม โดยอุตสาหกรรมสิ่งทอเป็นอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องกับสารดังกล่าวโดยตรง ซึ่งเมื่อเดือนสิงหาคม 2554 ที่ผ่านมา กรีนพีซ สากล ได้ทำการสุ่มตัวอย่างเสื้อผ้า แบรนด์ดัง 14 ยี่ห้อ เช่น ADIDAS H&M เป็นต้น พบว่ามีการใช้สารเคมีอันตรายในกระบวนการผลิตและเกิดการตกค้างปนเปื้อนสู่สิ่งแวดล้อมและเป็นอันตรายต่อมนุษย์ได้

สารอันตรายที่กล่าวถึงมีสารในกลุ่มโลหะหนัก สารอินทรีย์อันตราย แต่ที่กล่าวถึงมากที่สุด คือ Nonylphenol Ethoxylates (NPEs) เรามาทำความรู้จักกับสารอันตรายนี้กันว่ามันคือสารเคมีอะไร

*รายงานสองฉบับ ประกอบด้วย

1. การตรวจสอบสารเคมีอันตรายในตะกอนดินบริเวณคลองที่รองรับน้ำทิ้งจากโรงงานฟอกย้อมบริเวณตอนล่างของแม่น้ำเจ้าพระยาและแม่น้ำท่าจีน และ
2. เสื้อผ้าสกปรก: ปัญหาที่ยังคงถูกละเลย

Nonylphenol Ethoxylates (NPEs) เป็นสารเคมีที่ใช้เพื่อเป็นสารลดแรงตึงผิวประเภทไม่มีประจุ (nonionic surfactant) ซึ่งมีการใช้ในหลากหลายอุตสาหกรรม โดยหลักแล้วจะใช้ในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดทั้งที่ใช้ในภาคอุตสาหกรรมและบ้านเรือนทั่วไป นอกจากนี้ยังใช้เป็นสาร emulsifier ในอุตสาหกรรมเกษตร ใช้เป็นสารร่วมในการผลิตสารฆ่าแมลง เครื่องสำอางค์ และอุตสาหกรรมกระดาษ เป็นต้น สำหรับอุตสาหกรรมสิ่งทอนั้น พบว่ามีการใช้เป็นสารซักล้าง (detergent) เป็นส่วนผสมในสารตกแต่งสำเร็จ และในกระบวนการพิมพ์ผ้า

NPEs จัดเป็นสารที่มีความเป็นพิษค่อนข้างต่ำหากใช้ในความเข้มข้นที่เหมาะสม อย่างไรก็ดีพบว่า ความเป็นพิษอาจรุนแรงขึ้นตามความเข้มข้น ปริมาณที่ได้รับ และทางที่ได้รับเข้าสู่ร่างกาย หากได้รับในความเข้มข้นสูงๆ อาจเกิดพิษแบบเฉียบพลัน เช่น หากรับประทาน สูดดมหรือ สัมผัสกับผิวหนังจะทำให้เกิดการระคายเคืองอย่างรุนแรง ต่อเยื่อบุทางเดินหายใจ ตา ทางเดินอาหาร และอาจมีอาการไอ วิงเวียน หายใจหอบถี่ อาเจียนได้ นอกจากนี้หลายประเทศได้มีการประกาศห้ามใช้ สาร NPEs เช่น สหรัฐอเมริกา สหภาพยุโรป เนื่องจากพบว่า สารนี้สามารถตกค้างในธรรมชาติได้ยาวนาน สามารถสะสมได้ในเนื้อเยื่อของมนุษย์และสัตว์ (Bioaccumulation) และพบว่า สาร NPEs สามารถแตกตัวเป็น Nonylphenol ซึ่งเป็นสารที่ทำลายต่อมไร้ท่อ (endocrine disruptor) มีความเป็นพิษต่อมนุษย์ ทำให้การทำงานของต่อมไร้ท่อผิดปกติ โดยมนุษย์สามารถได้รับสารนี้ผ่านทางห่วงโซ่อาหารได้

NPEs กับ กฎระเบียบ REACH
กฎระเบียบ REACH ได้จัด Nonylphenol (NP) และ Nonylphenol ethoxylates (NPEs)** เป็นสารจำกัดการใช้ในภาคผนวก 17 (Annex XVII) ซึ่งกำหนดว่า ห้ามผลิต จำหน่าย และใช้สารเคมี เคมีภัณฑ์และผลิตภัณฑ์ มีส่วนผสมของสาร NP และ NPEs มากเกินกว่า 0.1% w/w ในสหภาพยุโรป

สารทดแทน NPEs
สาร NPEs จะเป็นสารลดแรงตึงผิวประเภทไม่มีประจุ ซึ่งอุตสาหกรรมมีทางเลือกการใช้สารอื่นๆ ที่มีสมบัติเป็นสารลดแรงตึงผิวประเภทไม่มีประจุอื่นๆ ได้เช่นกัน เช่น glycrol (glycerin), glucosides เป็นต้น นอกจากนี้ยังสามารถใช้สารในกลุ่ม Alkylphenol หรือ Alkylphenol Exthoxylates อื่นๆ ที่มีสายโซ่ที่สั้นกว่าได้ ซึ่งสามารถเกิดการย่อยสลายตามธรรมชาติได้และไม่เกิดการตกค้างในธรรมชาติ จึงไม่เกิดความเป็นพิษต่อมนุษย์ ปัจจุบันยังพบว่ามีการใช้สาร Nonylphenol Ethoxylates อย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด เนื่องจากเป็นสารที่มีสมบัติที่ดีและราคาถูก การเลือกใช้สารเคมีที่เกี่ยวข้องในกระบวนการผลิตสิ่งทอเพื่อการส่งออก ควรจะต้องระมัดระวังในการเลือกใช้สารเคมี ศูนย์วิเคราะห์ทดสอบสิ่งทอ สถาบันพัฒนาอุตสาหกรรมสิ่งทอ สามารถตรวจสอบสาร NPEs นี้ได้ทั้งในสารเคมีและผ้า สนใจส่งตัวอย่างทดสอบ ติดต่อได้ที่ ศูนย์วิเคราะห์ทดสอบสิ่งทอ โทรศัพท์ 0 2713 5492 ต่อ 512-514 และ 712